فلسفه نماز - sahebzaman

sahebzaman

سه شنبه 87/9/5 ساعت 12:3 عصر

فلسفه نماز

توضیح این که: چرا خدا را عبادت کنیم در صورتى که خدا نیاز به پرستش کسى ندارد؟ او از همگان بى نیاز است و همگان به او نیازمند، اگر خدا محتاج عبادتهاى ما باشد با مقام خداوندى او سازگار نیست.

پاسخ: به این سؤال مى‏توان به دو صورت «اجمالى» و «تفصیلى» پاسخ داد.

پاسخ اجمالى: هرگاه هدف از عبادت این باشد که نیازمندیهاى خدا رابرطرف کنیم و از پرستش خود بهره‏اى به او برسانیم، در این صورت پرسش یاد شده پیش مى‏آید که خداوند وجودى نامحدود و نامتناهى و پیراسته از هرگونه نقص و نیاز است پس چه احتیاجى به پرستش ما دارد؛ ولى هرگاه هدف از پرستش او، تکامل خود ما باشد، در این موقع عبادت وسیله تکامل و سعادت ماست و دستور او به عبادت، یک نوع لطف و مرحمت و راهنمایى خواهد بود که ما را به کمال شایسته برساند.

پاسخ تفصیلى: عبادت و نیایش و هرگونه کارى که براى رضاى خداوند انجام گیرد، داراى یک سلسله آثار گرانبهاى فردى و اجتماعى است و در حقیقت از عالى‏ترین مکتبهاى تربیتى و اخلاقى مى‏باشد زیرا:

اولا: پرستش خداو عبادت وحى حس تقدیر و شکرگزارى را در انسان زنده مى‏کند، قدر دانى از مقامى که نعمتهاى بزرگ و پرارزشى را در اختیار انسان نهاده، نشانه لیاقت و شایستگى او نسبت به الطافى است که در حق او انجام گرفته است.

تشکر و سپاسگزارى از مقام خداوند این نتیجه را دارد که فرد سپاسگزار با عرض تشکر و انجام وظیفه، حق‏شناسى خود را در برابر نعمتهایى که خدا در اختیار او گذاشته است آشکار و هویدا مى‏سازد.

ثانیا: عبادت و پرستش خدا مایه تکامل روحى انسان است؛ چه تکاملى بالاتر از این که روح ما با جهان بیکران کمال مطلق «خدا» مرتبط گردد و در انجام وظایف بندگى و کارهاى زندگى، از قدرت نامتناهى و نیروى نامحدود او استمداد بطلبد و به اندازه‏اى شایسته و لایق گردد که بتواند با او سخن بگوید.

این مزایا که بطور اختصار بیان گردید در تمام عباداتى که بطور صحیح انجام گیرد وجود دارد؛ در عین حال هر یک از عبادات مانند نماز، روزه، حج و اثر و مزیت مخصوص خود را دارند که به عنوان نمونه به برخى از اسرار این عبادات سه گانه از بزرگترین عبادات اسلامى مى‏باشند بطور اختصار اشاره مى‏نماییم تا روشن شود که فایده نیایش و عبادات براى ماست و خدا نیازى به آنها ندارد.

نماز و اسرار تربیتى آن

1- نماز موجب یاد خداست: یاد خدا بهترین وسیله براى خویشتن دارى و کنترل غرایز سرکش و جلوگیرى از روح طغیان است.

«نمازگزار» همواره به یاد خدا مى‏باشد، خدایى که از تمام کارهاى کوچک و بزرگ ما آگاه است، خدایى که از آنچه در زوایاى روان ما وجود دارد و یا از اندیشه ما مى‏گذارد، مطلع و باخبر است و کمترین اثر یاد خدا این است که به خودکامگى انسان و هوسهاى وى اعتدال مى‏بخشد، چنان که غفلت از یاد خدا و بى خبرى از پاداشها و کیفرهاى او، موجب تیرگى عقل و خرد و کم فروغى آن مى‏شود.

انسان غافل از خدا در عاقبت اعمال و کردار خود نمى‏اندیشد و براى ارضاى تمایلات و غرایز سرکش خود حد و مرزى را نمى‏شناسد و این نماز است که او را در شبانه روز پنج بار به یاد خدا مى‏اندازد و تیرگى غفلت را از روح و روانش پاک مى‏سازد.

به راستى، انسان که پایه حکومت غرایز در کانون وجود او مستحکم است، بهترین راه براى کنترل غرایز و خواستهاى مرزنشناس او همان یاد خدا، یاد کیفرهاى خطاکاران و حسابهاى دقیق و اشتباه‏ناپذیر آن مى‏باشد. از این نظر قرآن یکى از اسرار نماز را یاد خدا معرفى مى‏کند: «اقم الصلوة لذکرى؛ نماز را براى یاد من بپادار!» [1]

2- دورى از گناه: نمازگزار ناچار است که براى صحت و قبولى نماز خود از بسیارى از گناهان اجتناب ورزد؛ مثلا، یکى از شرایط نماز مشروع بودن و مباح بودن تمام وسایلى است که درآن به کار مى‏رود، مانند آب وضو و غسل، جامه‏اى که با آن نماز مى‏گزارد و مکان نمازگزار، این موضوع سبب مى‏شود که گرد حرام نرود و در کار و کسب خود از هر نوع حرام اجتناب نماید؛ زیرا بسیار مشکل است که یک فرد تنها در امور مربوط به نماز به حلال بودن آنها مقید شود و در موارد دیگر بى پروا باشد.

گویا آیه زیر به همین نکته اشاره مى‏کند و مى‏فرماید: «ان الصلوة تنهى عن الفحشاء و المنکر؛ که نماز (انسان را) از زشتیها و گناه باز مى‏دارد.» [2]

بالاخص اگر نمازگزار متوجه باشد که شرط قبولى نماز در پیشگاه خداوند این است که نمازگزار زکات و حقوق مستمندان را بپردازد؛ غیبت نکند؛ از تکبر و حسد بپرهیزد؛ از مشروبات الکلى اجتناب نماید و با حضور قلب و توجه و نیت پاک به درگاه خدا رو آورد و به این ترتیب نمازگزار حقیقى ناگزیر است تمام این امور را رعایت کند. روى همین جهات، پیامبر گرامى ما(ص) مى‏فرماید: نماز چون نهر آب صافى است که انسان خود را در آن شست و شو دهد، هرگز بدن او آلوده و کثیف نمى‏شود. همچنین کسى که در شبانه روز پنج مرتبه نماز بخواندو قلب خود را در این چشمه صاف معنوى شست و شو دهد، هرگز آلودگى گناه بر دل و جان او نمى‏نشیند.

3- نظافت و بهداشت: از آنجا که نمازگزار در برخى از مواقع همه بدن را باید به عنوان «غسل» بشوید و معمولا در شبانه روز چند بار وضو بگیرد و پیش از غسل و وضو تمام بدن خود را از هر نوع کثافت و آلودگى پاک سازد؛ ناچار یک فرد تمیز و نظیف خواهد بود. از این نظر نماز به بهداشت و موضوع نظافت که یک امر حیاتى است کمک مى‏کند.

4- انضباط و وقت‏شناسى: نمازهاى اسلامى هر کدام براى خود وقت مخصوص و معینى دارد و فرد نمازگزار باید نمازهاى خود را در آن اوقات بخواند، لذا این عبادت اسلامى به انضباط و وقت‏شناسى کمک مؤثرى مى‏کند.

بالاخص که نمازگزار باید براى اداى فریضه صبح پیش از طلوع آفتاب از خواب برخیزد، طبعا یک چنین فردى گذشته از این که از هواى پاک و نسیم صبحگاهان استفاده مى‏نماید، به موقع فعالیتهاى مثبت زندگى را آغاز مى‏کند.

آثار فردى و تربیتى نماز به آنچه که گفته شد منحصر نیست؛ ولى این نمونه مى‏تواند نشانه اسرار بزرگ این عبادت بزرگ اسلامى باشد.

اسرار اجتماعى نماز

نماز در اوقات معین نمودارى از وحدت و یگانگى ملت بزرگ اسلام است؛ زیرا همه مسلمانها در وقتهاى مخصوصى رو به قبله ایستاده و با آداب خاصى خداوند جهان را مى‏پرستند، این خود نمونه بزرگى از اتحاد و یگانگى ملتى است که اسلام همه را به وسیله آن عبادت متحد و متشکل نموده است.

هرگاه این نمازها به صورت جماعت برگزار گردد، روح وحدت و اتحاد و مساوات و برابرى، از صفهاى منظم و فشرده نمازگزاران نمایان خواهد بود و اهمیت این اتحاد و یگانگى معنوى نیازى به توضیح ندارد.

گرچه اسرار و فواید اجتماعى و تربیتى نماز منحصر به اینها نیست، ولى همین قدر روشنگر عظمت و اسرار خطیر این فریضه الهى مى‏باشد.

پى‏نوشت‏ها

کلمات کلیدی : نماز

نوشته شده توسط: الهه درودی

نوشته های دیگران ()

i ْلیست کل یادداشت های این وبلاگ

صورت وسیرت مهدی
ولادت
علائم امامت
یاران امام مهدی
مشخصات مهدی موعود
[عناوین آرشیوشده]